Gaan we dan toch de leeuwen nog zien???

Hallo allemaal!!
Het is alweer even geleden dat ik een blog heb geschreven, dus het werd wel weer tijd dacht ik. Nu ik mijn blog schrijf, ben ik alweer aan het genieten van mijn laatste dag in Zambia, inmiddels eigenlijk al Zuid-Afrika (het kostte iets meer tijd dan gehoopt). Mijn coschap zit erop, nu is het tijd voor vakantie!!! Nog een kleine 3,5 weken vakantie vieren met papa en mama en dan zitten mijn 3 maanden Afrika er helaas alweer op.

De vorige keer heb ik geschreven tot en met mijn 3e weekend in het ziekenhuis, op dat moment was ik klaar met mijn twee weken op de kinderafdeling. In week 4 ben ik weer terug gegaan naar de afdeling interne geneeskunde. Ik heb de eerste week op de vrouwenafdeling gewerkt en de 2 weken daarna op de mannenafdeling. Op St Monica (vrouwenafdeling) werkte ik samen met de artsen Laura en Dave. Eigenlijk was het geen hele bijzondere week, de afdeling was maar half gevuld, dus we hadden veel tijd over. Na het afronden van de ochtendronde ging ik vaak naar St Augustine (de mannenafdeling) om daar te helpen met de ochtendronde. Zij hadden veel meer patiënten. Als we ook daar klaar waren gingen we helpen op de medical OPD (outpatient department), ook wel de polikliniek in Nederland. Het verschil is alleen dat mensen hier niet op afspraak komen. Je ziet hier echt van alles langs komen, van chronisch zieke patiënten met diabetes, een hoge bloeddruk of iets anders en acuut zieke patiënten. Wat mij ook op is gevallen, er komen veel vrouwen die mishandeld zijn. Dit kan van een klap in het gezicht tot een ernstige mishandeling zijn. Ze moeten dan eerst naar de politie om aangifte te doen, vervolgens krijgen ze een formulier mee die de arts in moet vullen. Je schrijft dan je bevindingen van de anamnese en het lichamelijk onderzoek op en dat vergelijkt de politie dan weer met het verhaal van de patiënt. Dit formulier moet bijvoorbeeld ook ingevuld worden na een ongeluk, zodat het meegenomen kan worden in het politierapport. Zo heb ik een man gezien die door een auto was aangereden, maar ook een vrouw die door haar partner in elkaar was geslagen en de meest bijzondere, een vrouw die door de 2e vrouw van haar partner (ja mannen kunnen hier in bepaalde gebieden meerdere vrouwen hebben) was geslagen omdat ze jaloers was en ook een kind van hem wilde! De mensen met diabetes worden hier ook iedere 3 maanden gecontroleerd, eigenlijk een beetje hetzelfde als in Nederland. De OPD is wel leuk om te helpen, omdat je daar vaak ook zelf patiënten mag zien. De ruimte is wel verschrikkelijk, een piepklein kamertje met 4 tafeltjes waar dus 4 patiënten tegelijk gezien worden, privacy is hier niet zo een dingetje... Op de afdeling zelf hadden we nog wel een interessante patiënt. Een vrouw die binnen kwam met pijnklachten van haar heup. Ze hadden een scan van haar heup gemaakt en daarop zagen ze afbraak van botweefsel op een bepaalde plek. Iedereen dacht aan uitzaaiingen van kanker, maar aangezien de diagnostiek hier niet zo uitgebreid is, kan het heel lastig zijn de origine van de kanker te vinden. Gelukkig kwam ik met het perfecte idee, dat het wel eens borstkanker zou kunnen zijn, aangezien dit vaak uitzaait naar botten, meestal ben ik niet zo slim hoor! Maar toch, 10 minuten later, de vrouw onderzocht, ze had 2 enorme bulten in een van haar borsten. Echt heel erg voor haar, maar nu wisten we wel waarvoor ze behandeld moet worden. Helaas mag er in dit ziekenhuis geen chemotherapie gegeven worden, omdat er geen oncoloog in dienst is. We moesten haar verwijzen naar een ziekenhuis in Lusaka, waar ze gelukkig wel geld voor had, zodat ze daar behandeld kan worden. De week op de mannenafdeling was wat spannender. We hadden enorm veel patiënten waardoor we vaak pas om 18:00u klaar waren, maar ik heb wel een hoop geleerd. Zoals ik al in mijn vorige blog had gezegd, komt hier veel TBC voor. Op de afdeling hebben ze een speciaal deel met een paar bedden voor tuberculose patiënten. Ze zijn namelijk erg besmettelijk, je wil natuurlijk niet dat mensen naast de ziektes die ze al hebben elkaar ook nog aansteken. Dit deel wordt goed gelucht, doordat er veel ramen zijn en een enorme uitgang die niet eens dicht kan, als het koud is buiten heb je daar dus echt wel een dikke deken nodig. Het belangrijkste is dat ze op de goede therapie ingesteld worden en vaak knappen ze dan redelijk snel op. Het probleem is echter, dat deze mensen vaak HIV hebben, waardoor ze makkelijker TBC oplopen en dus vaak ingesteld moeten worden op 2 verschillende soorten therapie. Dat zijn toch wel een heleboel medicijnen tegelijk. Op de mannenafdeling heb ik 2 weken samen met Heather en Alison gewerkt, 2 jonge Schotse artsen echt heel gezellig. Ik mocht veel patiënten zelf zien en we hadden genoeg interessante gevallen. Zo hadden we een man van in de 40 met klachten van uitval van kracht in zijn beide benen en enorme rugpijn. Het eerste waar je dan aan denkt is een hernia, toch pasten zijn klachten hier niet helemaal bij en lieten we een scan van zijn wervelkolom en thorax maken. We zagen enorme wervelinzakkingen op de foto en een soort gaten in de binnenkant van zijn botten (ook wel lytische botlaesies genoemd). Alles paste in het plaatje van de ziekte van Kahler, een andere naam is multipel myeloom, een kwaadaardige woekering van een bepaald soort witte bloedcellen waarbij er onder andere een eiwit wordt geproduceerd die voor botafbraak zorgt. In Nederland wordt de diagnose vaak al eerder gesteld, waardoor de symptomen minder uitgesproken zijn, maar deze patiënt kon echt uit een theorieboek komen. Enorm leerzaam dus. Verder heb ik hier voor het eerst de gevolgen van syfilis gezien, een SOA die hier erg veel voorkomt. Dat wil je dus echt niet oplopen! Deze weken heb ik ook een aantal psychiatrische patienten meegemaakt. Dat was wel even schrikken. In Nederland hebben we daar speciale afdelingen voor, maar psychiatrie hier in Zambia daar doen ze niet echt aan. Ze worden gewoon op de normale afdeling opgenomen. We waren rustig op de afdeling aan het werk toen er een rolstoel met een man binnen werd gebracht. Er was niks aan hem te merken tot ze hem op zijn bed moesten krijgen. Hij flipte hem echt totaal, ik was een patiënt aan het opnemen maar daar kwam niks meer van terecht, kon hem niet eens meer verstaan. Hij begon te schreeuwen en ze waren met 4 man aan het proberen de patient op zijn bed te houden, maar dit lukte niet. Hij schopte en sloeg in het rond en zijn bed ging werkelijk alle kanten op. Uiteindelijk ben ik naar de bewakers bij de ingang van het ziekenhuis gerend die ons kwamen helpen. Hij was echt een gevaar voor iedereen, inclusief alle mensen op de afdeling. We moesten hem een spuit geven om rustig te worden, maarja hoe krijg je dat voor elkaar. Gelukkig kwamen een hoop sterke mannen helpen en konden we hem de spuit geven. Toch bleef hij heel wild en hebben ze hem met 6 man sterk naar buiten getild. Aldaar werd hij op het gras gedrukt en hebben ze handboeien omgedaan en zijn voeten vastgebonden. Ja echt zo heftig was het dus!!! Vervolgens werd hij wat rustiger en kreeg nog een spuit waarna hij eindelijk in slaap viel, zodat ze hem rustig in een bed konden leggen om bij te komen. Wat bleek hij had te veel alcohol gedronken, had waarschijnlijk drugs gerookt en was daardoor psychotisch geworden. Hij heeft zijn roes uitgeslapen en de volgende dag was hij een totaal ander mens en kon hij weer naar huis. Een andere patiënt werd opgenomen omdat hij zijn zus 3 keer met een mes had gestoken, ehh sorry wat was er gebeurd??? Hij vertelde dat hij een jaar geleden een slang had gedood, waarna iemand anders de kop van de slang had meegenomen. Omdat hij zelf de kop mee wilde nemen als bewijs voor de chief van zijn dorp ging hij verhaal halen bij die andere persoon om de slangenkop terug te krijgen. Natuurlijk ging dit niet helemaal zoals gepland en daarna begonnen zijn symptomen. Hij had momenten dat hij andere stemmen hoorde die hem opdrachten gaven en nog wat andere dingen. Dit kwam gewoon door witchkraft waren zijn woorden en die van de familie. Die ene meneer had daar voor gezorgd. De dag dat hij werd opgenomen hadden de stemmen gezegd dat hij zijn zus neer moest steken. Waarschijnlijk had deze man schizofrenie, in ieder geval een psychiatrische aandoening, maar nee ze waren er echt heilig van overtuigd dat het witchkraft was. Hij wilde op de afdeling zijn medicijnen niet innemen en was daardoor vaak erg geïrriteerd en begon hij regelmatig te schreeuwen. Best lastig als je vrijwel geen medicijnen hebt voor psychiatrische patiënten om ze dan rustig te krijgen en een goede behandeling te geven. Je kunt geen kant op met deze mensen omdat er in andere ziekenhuizen ook geen psychiatrische zorg is. Een ander probleem waar we mee te maken hadden in het ziekenhuis was het feit dat alle medicijnen tegen ernstige malaria out of stock waren. Alleen de medicijnen die je gebruikt bij milde symptomen hadden we nog, helaas worden de zieke patiënten opgenomen en konden we ze niet behandelen. Het vervelende is ook nog, dat het malariaseizoen was begonnen en er dus vrij veel patiënten opgenomen lagen! Tja wat doe je dan, wachten is het antwoord... Ondertussen hopen dat je patiënt het overleefd tot er weer medicijnen zijn. Een ander groot gemis waren buisjes voor bloedafname. De buisjes die je bij vrijwel iedere patiënt gebruikt om onder andere een Hb te bepalen, waren op. Wauw hoe kan dat... Je kunt al zo weinig bloedbepalingen doen, en nu al helemaal niks meer!! Dat hoort erbij hier, daar moet je maar aan wennen. Verder heb ik wel 2 hele leuke weken op de interne geneeskunde gehad hoor!! In m'n blog lijkt het alsof er alle dagen rare bijzondere dingen gebeuren, maar ik heb ook een heleboel normale dagen gehad. Iets minder interessant voor jullie.

Mijn zesde week heb ik van alles gedaan. Ik wilde graag nog wat van de chirurgie zien en van de anesthesie dus deze week heb ik vooral meegekeken op de operatiekamer. Ik heb 2 dagen met dr Banda, de anesthesist meegelopen, die me van alles heeft geleerd over de medicijnen en apparaten die hier gebruikt worden tijdens de operaties. Dit zijn er echt niet zoveel hoor, haha! De monitor waar mensen op aangesloten worden laat alleen je ademhaling zien, je bloeddruk, hartslag en je saturatie. Voor de mensen die deze monitor nooit hebben gezien, in Nederland kun je er nog wel 5 andere dingen op aflezen, inclusief grafiekjes. Een ECG (hartfilmpje) hebben ze hier niet eens tijdens de operatie. Of het hart nog klopt kun je alleen aan de hartslag per minuut zien. Verder zijn de meeste apparaten en benodigdheden absoluut niet steriel. Een mondkapje die gebruikt wordt voor het geven van zuurstof of anesthesie wordt echt niet tussendoor schoongemaakt. Hergebruik is hier de normaalste zaak van de wereld. Toch heb ik ook nog dingen geleerd, zo heeft dr Banda me geleerd hoe je spinale anesthesie ofwel een ruggenprik moet geven. De procedure kende ik wel, maar zelf gedaan had ik het nog nooit! Tijdens de operatie loopt de anesthesist vaak weg, in Nederland gebeurt dit ook alleen zijn er dan nog de anesthesiemedewerkers die aanwezig blijven. Hier niet hoor, als het apparaat begint te piepen komt hij even om de hoek kijken. Ik heb zelfs een keer gehad dat ik de beademing van de patient moest overnemen, omdat zijn telefoon aan de oplader lag en hij even moest bellen. Zo gaat het echt hier, ik zie jullie al met grote ogen zitten kijken, ik kijk inmiddels niet zo snel meer ergens van op. Tijdens de operatie hoef je als anesthesist vaak niet zo heel erg veel te doen, dus kon ik meekijken met de operatie. Doordat er eigenlijk niet echt iets met doeken wordt afgeschermd kun je gewoon mee kijken vanaf alle kanten. Operaties die hier veel worden uitgevoerd zijn het recht- en vastzetten van botbreuken en huidtransplantaties bij grote wonden en dan vooral enorme brandwonden. Mensen koken hier voornamelijk op open vuur, daar gebeuren echt veel ongelukken mee. Wat ook vaak voorkomt zijn mensen met epilepsie die een aanval krijgen en daardoor in het vuur vallen. De wonden waarmee mensen binnen komen kunnen ongelooflijk groot zijn, ik had nooit verwacht dat ze daar nog iets mee konden doen. Tijdens de operatie een SSG (split skin graft) wordt de wond eerst helemaal schoongemaakt. Echt al het dode weefsel wordt verwijderd en zelfs iets meer zodat ze op het niveau komen waar het weefsel goed doorbloed is. Resultaat een enorm bloedbad, dit is dus ook de reden dat die mensen alleen geopereerd worden als er bloed beschikbaar is voor transfusie. Nou hebben ze vaker geen bloed dan wel, de operaties worden dus regelmatig uitgesteld. Vervolgens wordt er een transplantaat gemaakt door met een soort 'kaasschaaf' dunne plakjes huid bij de patient weg te nemen. Die plakjes worden tot een soort gatenlapje gesneden die vervolgens op de wond wordt aangebracht en vast gehecht met nietjes. In ongeveer 50% van de gevallen reageert het lichaam hier goed op en zal de huid groeien. Helaas is er vaak afstoting door ontstekingsreacties. Het rechtzetten van een breuk heeft ook wel indruk gemaakt, de chirurg die aan de ene kant met z'n volle gewicht aan een ledemaat hangt en ikzelf aan het andere uiteinde. Dat is pas echt werken!!! Spieren zijn zo enorm sterk, die moet je eerst op lengte trekken zodat de breuk recht gezet kan worden. De resultaten zijn echt heel goed, veel beter dan ik had verwacht. In Nederland als een breuk wordt gezet op de operatiekamer kunnen ze meestal tijdens de operatie foto's maken om de stand te checken, hier kan dat dus niet. Alles wordt op gevoel gezet en eventueel met schroeven vast gezet en als alles klaar is kunnen mensen op de afdeling diagnostiek een foto laten maken. Als dan toch blijkt dat de botten niet helemaal goed staan is een nieuwe operatie nodig. Gelukkig zijn de operaties die ik heb gezien allemaal in een keer goed uitgevoerd!

Mijn allerlaatste week heb ik op de afdeling gynaecologie en obstetrie doorgebracht. Ik vond dit in Nederland een enorm leuk coschap en hier had ik de kans om het nog een weekje te doen, hartstikke leuk dus. De ochtendronde begint altijd bij de verloskunde, de vrouwen die op dat moment aan het bevallen waren, meestal waren dat er niet zoveel en waren we zo klaar. Vervolgens gingen we naar de afdeling waar alle vrouwen liggen die voor observatie van de zwangerschap in het ziekenhuis zijn in verband met problemen tijdens de zwangerschap in de voorgeschiedenis, maar ook de vrouwen die na een keizersnede nog een aantal moeten blijven liggen daar. Deze ronde gaat eigenlijk heel snel, omdat er niet veel gecontroleerd hoeft te worden en er vaak geen veranderingen zijn. Na de ronde op deze afdeling is er nog de visite op de gynaecologie afdeling. Hier liggen vrijwel alleen vrouwen die om gynaecologische redenen geopereerd moeten worden. Op maandag, woensdag en vrijdag zijn de operatiedagen. De dinsdag en donderdag is er een polikliniek. Vooral de operaties vond ik erg interessant om mee te maken. Ik heb vooral keizersneden gezien, maar ook het verwijderen van een baarmoeder, sterilisatie middels het onderbreken van de eileiders en heel vervelend maar toch ook veel voorkomend het verwijderen van weefsel bij een incomplete abortus. Ik heb een paar keer steriel mogen staan en dus mogen helpen tijdens de operatie, hartstikke leuk. Deze week heb ik ook twee 24-uurs diensten meegedraaid met de gynaecoloog. Ze belde mij als er nieuwe patienten binnen waren gebracht of als er operaties uitgevoerd moesten worden. Zo heb ik op dinsdagavond nog een keizersnede met haar uitgevoerd en op donderdagavond ook. Helaas was de donderdagavond met een slechte afloop. Er kwam een vrouw binnen die aan het bevallen was, echter had ze een gescheurde baarmoeder opgelopen. Dit is echt een spoedgeval, omdat je enorm veel bloed verliest op zo'n moment. Je baarmoeder blijft samentrekken omdat het kind eruit moet, maar bij iedere samentrekking verlies je heel veel bloed. Een arm van het kindje kwam al naar buiten terwijl de rest vast zat in de baarmoeder. Ze was al zoveel bloed verloren dat ze een hele lage bloeddruk had en omdat er vrijwel geen bloed beschikbaar was moesten we haar voornamelijk vullen met infuusvloeistof. In haar buik was het een enorme chaos, haar baarmoeder was gescheurd, haar complete blaas was aan flarden en het was lastig structuren te herkennen. Buiten dit was haar hele buikholte gevuld met bloed wat het zicht niet veel beter maakte. Het kindje was helaas al overleden, daar konden we niks meer aan redden. We hebben er wel alles aan gedaan om het bloeden te stoppen en alles weer op de goede manier aan elkaar te hechten. Het hoofd van de gynaecologie hadden we zelfs uit bed gebeld om te komen helpen, maar helaas is ze overleden aan haar bloedverlies. Ze had te weinig rode bloedcellen over om zuurstof te transporteren. Gelukkig heb ik mijn allerlaatste dag in het ziekenhuis wel afgesloten met het assisteren bij een keizersnede met een goede afloop! En ja toen zaten de 7 weken co-schap erop...

De overige weekenden die we hier hadden, hebben we goed gevuld met leuke dingen. Het weekend van Pasen waren we op vrijdag en maandag ook vrij. De mensen zijn hier heel gelovig en gaan vaak naar de kerk, de week voor Pasen hoorden we het gezang in de kerk tot diep in de nacht doorgaan. Zo lang naar de kerk gaan kan ik me echt niks bij voorstellen. Goede vrijdag hebben we lekker in Chipata aan het zwembad doorgebracht, even een dagje niks. Op zaterdag zijn we weer flink op jacht gegaan naar chitenges in Katete. Als je eenmaal begint met kopen blijf je ze kopen. Heb je er een gekocht, zie je ergens anders toch nog een leukere, achja waarom ook niet. Typisch vrouwen denk ik.. Verder hebben we de dag besteed aan het bakken van een bananencake en een caramel shortcake. Op eerste Paasdag hadden we namelijk een heel groot buffet met alle buitenlandse artsen en studenten georganiseerd. Iedereen zorgde voor lekkere gerechten en Sigrid en ik zorgen voor 2 toetjes. In de ochtend op zondag zijn we eerst met Ciara (een student uit Schotland) en met Alison naar de kerk geweest. Dat was pas een ervaring. We gingen naar de ochtendmis in de katholieke kerk in het dorp. Omdat er zoveel mensen waren hadden ze alles buiten opgesteld. Het was afgeladen vol. Er werd veel gezongen en gedanst een hele bijzondere ervaring. Je moet alleen wel bergen geduld hebben, na 3 uur kerkdienst zijn we stiekem weg geglipt omdat we het niet meer uit konden houden! De middag hebben we heerlijk doorgebracht met een enorm buffet in de tuin van Anna en Niels (2 Nederlandse artsen). Het weer was prachtig en iedereen had flink z'n best gedaan om iets lekkers te maken. Tweede Paasdag zijn we opnieuw naar Chipata gegaan, het genieten langs een zwembad is toch wel verslavend.

Het weekend daarna zijn we samen met Alison en Heather naar South Luangwa geweest. Zij hadden een eigen auto en we konden mee rijden, dikke prima!! Na een verrukkelijke warme douche werden we verrast met het bezoek van 5 nijlpaarden die in de tuin van de lodge kwamen grazen. Echt heel gaaf de eigenaar nam ons mee tot we uiteindelijk op ongeveer 2 meter afstand de nijlpaarden konden observeren tijdens het grazen. Bizar hoe dichtbij we waren. Het was stiekem wel een beetje eng, maar zolang je geen geluid maakt gaan ze lekker door met eten en hebben ze het niet eens in de gaten. Nu hadden we pas echt door hoe groot ze eigenlijk zijn. De rest van de avond hebben we heerlijk gechilled met een boekje en een gin tonic, daar zijn Heather en Alison helemaal gek op. Wij zijn inmiddels ook aangestoken. Toch wel een beetje op tijd naar bed vandaag, want zaterdagochtend ging de wekker alweer om 5:15u. Om 6 uur begon onze eerste gamedrive, gelukkig was het weer een stuk beter dan de vorige keer! Fris op de vroege ochtend maar wel met een lekker zonnetje. Omdat we de vorige keer geen leeuwen en luipaarden hadden gezien, was dat nu natuurlijk onze droom voor dit weekend. Al snel trakteerde onze super leuke en enthousiaste chauffeur David ons op het zien van jawel, leeuwen! Wauw echt super gaaf, zo onwerkelijk dat we ze echt hebben gezien! Onze dag kon in ieder geval niet meer stuk! In totaal waren er 5 leeuwen die we een stukje hebben gevolgd, ongelooflijk. Ze zijn zo ontzettend mooi en fascinerend, leeuwen op zoek naar een maaltijd. We gingen weer verder, op zoek naar andere dieren. En alsof het zien van de leeuwinnen die ochtend nog niet genoeg was, kwamen we ook 2 echte leeuwen met van die mooie manen tegen. Het waren 2 broers waarvan de ene leeuw een albino was! Normaal denken we bij albino aan een witte vacht, maar dat was bij deze niet. Hij was heel licht bruin vergeleken met de andere leeuw. Wat vooral heel gaaf is, de reacties van de andere dieren in de omgeving. Zo hebben de bavianen een bepaalde alarmkreet die ze gebruiken om de andere dieren te waarschuwen. Zei zien de jagers vaak als eerste aankomen als ze in de boom zitten. Ook de impala's hebben een eigen noodkreet waarbij ze stil blijven staan en achter elkaar door blijven roepen zodat de anderen kunnen vluchten. Nu waren deze leeuwen niet op jacht, maar de dieren waarschuwen elkaar wel allemaal. De rest van de ochtend hebben we heerlijk genoten van al het andere wild en de mooie natuur, ons weekend kon al niet meer stuk. Tussen de 2 gamedrives door was het chillen langs het zwembad, ook niet verkeerd. Omringd door spelende en rondrennende aapjes en een enorme hagedis (ongeveer 75 cm lang) die een duik in het zwembad kwam nemen, hadden we genoeg tijd om een boekje te lezen. Aan het einde van de middag hadden we onze tweede gamedrive. Nu we in de ochtend de leeuwen al hadden gezien was al onze hoop gevestigd op het zien van een luipaard. Met z'n allen in de auto op zoek naar een luipaard. Iedereen was zelfs zo geconcentreerd rond aan het kijken dat we zo voorbij 2 chillende leeuwen reden. Hop in de achteruit stand!! Ze lagen precies in een bocht in de schaduw van een boom, waardoor we ze helemaal hadden gemist. Tijdens onze tussenstop voor een drankje werden we verrast door een groep vluchtende impala's in de verte. Onze gids zei gelijk, daar zitten wilde honden. Normaal waarschuwen impala's de andere met een soort noodkreet, maar bij wilde honden hoor je niks. Doordat wilde honden een enorme snelheid kunnen bereiken hebben de impala's geen tijd te verliezen met het waarschuwen, het enige wat ze kunnen doen is rennen voor hun leven. We wilden de honden van wat dichterbij zien, snel alles inpakken en weer op pad. David had wel een idee waar ze naartoe zouden gaan en hij had gelijk. We kwamen net op tijd aan op de plek waar de honden de weg overstaken om vervolgens te verdwijnen in het donker. Helaas was de zon inmiddels al onder gegaan. Ook deze avond gamedrive kwamen we genoeg nijlpaarden op land tegen. De leuksten die we zagen waren een moeder nijlpaard met een kleintje, die samen uit een met veel groen bedekte plas kwamen lopen, geheel bedekt met al het groen, wat er vervolgens aan alle kanten af droop, geweldig! Al snel kwam er een einde aan de rit, vandaag geen luipaarden voor ons... Op naar de lodge voor het avondeten. Iedereen was zijn camera al aan het opbergen toen ongeveer op 300 meter afstand van de lodge de gids ineens helemaal enthousiast werd. Ook buiten het park waren ze met de lamp blijven schijnen, er lopen namelijk regelmatig wilde dieren buiten het park. Zo ook nu dus!! In een veldje op de zijweg naar de lodge, jawel, zagen we een luipaard!!!! Dit kon echt niet waar zijn, een luipaard buiten het national park, zo dicht bij de lodge, wauw.... Ik geloofde het niet tot het moment dat ik op de foto toch echt duidelijke stippen op de bruine vacht kon zien, het was gewoon echt waar. Toen we het luipaard wat beter konden bekijken zagen we dat ze drachtig was. We hadden allemaal genoeg tijd om haar te observeren voor ze verdween in de bosjes. Van dit moment hadden we alleen maar kunnen dromen, echt heel gaaf. De rest van de avond hebben we alleen maar kunnen genieten van alles wat we vandaag hadden gezien en doken we vroeg ons bedje in. Morgen weer vroeg op voor de allerlaatste gamedrive hier in Zambia. En ook deze keer was het het vroege opstaan dubbel en dwars waard. We kwamen weer een paar leeuwen tegen, dit keer op een andere plek. David vertelde nog dat die leeuwen dezelfde waren als de dag ervoor en dat ze die nacht door een bewaker waren gezien toen ze langs de doorgaande weg in het park, van hun prooi aan het genieten waren. Ze lagen nu heerlijk uit te buiken en zochten een mooi plekje in de schaduw waar ze de rest van de dag konden blijven liggen. Het meest spectaculaire deze ochtend was, dat we de groep wilde honden weer in het oog kregen. Vlak na onze koffiestop zagen we een kudde impala's voorbij stormen, gelijk de auto in en op zoek! We hebben ze een heel eind achtervolgd en kwamen op een plek waar we enorm dichtbij de wilde honden kwamen. Nu konden we ze pas goed zien. Ze hebben wel wat weg van een herdershond maar het patroon op de vacht is heel anders. Ze waren hongerig en wanhopig op zoek naar een goede en vooral makkelijke prooi. Normaal gesproken jagen ze op dat tijdstip van de dag niet omdat het warm is, maar waarschijnlijk hadden ze al lang niet gegeten. De impala's vluchtten werkelijk alle kanten op en zo ook onze kant. Heel bijzonder om dit mee te maken. We hebben niet gezien of de wilde honden uiteindelijk nog een prooi hadden weten te vangen, wij gingen verder, op zoek naar andere mooie dingen. Een groep olifanten langs de weg waarvan één brutaal mannetje, volgens David een echte puber, die onze auto helemaal heeft besnuffeld met z'n slurf en ons een beetje aan het uitdagen was. Toen hij door had dat we toch niet weg reden draaide hij zich snel om en ging weer verder met eten. Een groep impala's met allemaal rondhuppelende kleintjes die achter elkaar aan zaten en elkaar aan het opjagen waren, was ook heel leuk om te zien. Vanochtend was de perfecte afsluiting van al onze avonturen in South Luangwa, beter hadden we het dit weekend niet kunnen treffen. De rest van de dag hebben we niet zoveel gedaan, de hele middag hadden we een beetje regen, maar koud was het gelukkig niet. Tijdens het diner waren 3 Amerikanen bij ons aan tafel geschoven (allemaal 50+, even dat jullie het weten). Een van de drie woont in Lusaka en de anderen kwamen op bezoek. Toen ze eenmaal wisten dat we uit Nederland kwamen kregen we alle verhalen te horen over de leuke trip die ze in Nederland hadden gemaakt, ze vonden het geweldig. Meestal zijn mensen alleen in Amsterdam geweest, maar zij hadden 2 volle weken rondgereisd. Het was hartstikke gezellig en we hebben nog over veel meer dingen gekletst voor we uitgeput ons bed in doken. Alison en Heather waren op zondagmiddag al terug gegaan naar Katete, maar Sieg en ik hadden bedacht dat we nog even wilden genieten van de rust, wij pakken morgen wel de bus terug. Er waren nog een paar andere mensen die ook richting Chipata moesten en aangezien de bus de vorige keer zo smerig was, besloten we samen een taxi te delen op maandagochtend. Nu hoefden we niet om 3 uur in de ochtend de bus te pakken, maar konden we uitslapen en kwam de taxi ons om 9 uur ophalen. Een prima ritje naar Chipata, waar we nog even een paar boodschappen konden doen om de rest van de dag te luieren aan het zwembad in het Protea hotel. Haha nu ik dit zo schrijf lijkt het alsof we helemaal niks uit hebben gevoerd deze weken. Gelukkig weet ik dat we ook genoeg drukke en lange dagen hebben gehad! Het weer was niet geweldig om te zwemmen, maar kletsen, lekker lunchen en wat lezen is ook prima om de dag mee door te komen.

In de zesde week co-schap hadden we nog een afscheidsfeestje van een van de artsen. Het thema was Mexicaans dus ze hadden voor allerlei Mexicaanse gerechten gezorgd. Lekker weer eens wat anders dan de normale dagelijkse kost. Een lekker drankje erbij en gelukkig konden we buiten zitten omdat het lekker weer was. De andere artsen hadden een enorm leuk filmpje gemaakt en ze hadden een soort toneelstukje over Sinan gemaakt, hilarisch. Zo'n avond laat toch wel weer zien dat het een hele hechte en leuke groep is hier en dat iedereen veel voor elkaar over heeft.
Het laatste weekend in Katete was alweer aangebroken. Over een weekje ben ik in Lusaka en pak ik op maandag het vliegtuig naar Kaapstad. Op zaterdagochtend hebben we nog een flinke wandeling met Manon gemaakt richting het dorp. De laatste keer naar de markt en al onze spullen ophalen bij mr Tembo, de man die we aan het werk hebben gezet met het maken van al onze kleren en tassen. Zoals jullie inmiddels wel weten hebben Sieg en ik toch wel een beetje een chitenge verslaving, dus ja ook vanochtend zijn we weer aan het shoppen geslagen. De tassen waten zo leuk geworden dat we ze eigenlijk zelf wilden houden, dus nu hadden we een goede reden om er nog meer te laten maken! Anders hebben we nog geen cadeautjes voor in Nederland. Op de markt aten we nog een vers bereid frietje, lees aardappels worden geschild, een soort vuurkorf met kolen en een grote wokpan met olie er bovenop, en frituren maar! Ze zijn lang niet zo lekker als in Nederland omdat ze maar 1 keer gebakken worden, maar dat mag de pret niet bederven. 'S middags hebben we nog een flinke wandeling in de omgeving van het ziekenhuis gemaakt met z'n drieën. Met 5 minuten lopen zit je midden in de natuur, allemaal leuke kleine weggetjes tussen het riet door en langs wat kleine dorpjes. Daar ben je zo weer 1,5 tot 2 uur zoet mee! De laatste dag vrij van ons co-schap genieten in Chipata was ons plan voor de zondag. We (Manon, Sieg en ik) pakten een gedeelde taxi met nog een Zambiaanse vrouw en om 9 uur waren we al een ruim stuk op weg. Een lekker Zambiaans muziekje op de achtergrond en we waren gezellig aan het kletsen, wat voor lekkers zullen we de laatste keer hier in Chipata gaan eten... Wat begon als een leuke en gezellige laatste dag, liep al snel uit in een enorm drama. Zoals ik al wel eerder had gezegd is er maar 1 grote doorgaande weg naar Chipata, met veel verkeer en iedereen rijdt erg hard, terwijl de mensen en kinderen gewoon langs dezelfde weg lopen. Het gaat hier dus regelmatig mis en helaas gebeurde ons dat vandaag. Uit het niets verschenen 2 kleine kindjes die zomaar de weg over renden. Het gebeurde allemaal in een seconde. De taxichauffeur probeerde nog uit te wijken maar het kindje dat vooraan liep raakten we frontaal. Het was echt verschrikkelijk, het beeld van een jongetje dat door de lucht vliegt, iedereen gillend in de auto, het gaat allemaal zo verschrikkelijk snel.... We hebben nog enorm veel geluk gehad dat de taxichauffeur de auto veilig tot stilstand kon brengen. Dit gebeurde toen we net een klein dorpje in reden dus al snel waren er veel mensen. Sieg en ik zijn nog gaan kijken of het kindje nog leefde, maar we konden niks meer voor hem betekenen. Het andere kindje hebben we niet gezien, er gebeurde zoveel om ons heen dat we niet hebben gezien waar ze naartoe is gegaan. Gelukkig werd er al snel een kleed over het lichaampje gelegd zodat niemand het meer hoefde te zien. Zo sta je daar langs de weg, in shock van alles wat er is gebeurd, met allemaal mensen die je niet begrijpt en we konden natuurlijk ook niet verder naar Chipata. We wisten dat een paar artsen ook naar Chipata zouden gaan dus die hebben we gebeld. Toevallig waren ze vlakbij en konden zij ons opvangen. Het wachten op de politie zou lang duren dus we hadden aangegeven waar we verbleven zodat ze ons konden bereiken als dat nodig was. Uiteindelijk besloten we om wel verder naar Chipata te gaan voor de boodschappen en het zwembad om de dag toch nog een beetje door te kunnen komen. We konden met de anderen meerijden wat echt heel erg fijn was. In het hotel heb ik nog met papa en mama geskyped en hebben we gezellig met de hele groep geluncht. Het was niet echt mooi weer, dus het zwemmen hebben we maar even overgeslagen. 'S avonds had Alison ons nog uitgenodigd voor een kopje thee, om even aan wat anders te kunnen denken dan aan alles wat er vandaag was gebeurd. Ze is echt een schatje!

Mijn laatste weekend in Zambia was nu echt een feit, helaas.... Toevallig vroeg een van de artsen of iedereen op vrijdagavond gezellig een drankje wilde komen drinken. Dat kwam mooi uit, vrijdagavond was tevens de laatste avond voor Manon en mij! De afgelopen weken hadden we vrijwel geen last van power cuts zul je net zien. Vrijdag tijdens het avondeten zaten we plotseling in het donker! Tja dat wordt de backpack romantisch in het kaarslicht inpakken. Gaat toch wel een stuk langzamer.. We hadden een overheerlijke bananencake gebakken en verder had iedereen wat te drinken meegenomen. Wel gek hoor, zo begin je met je co-schap en lijken 7 weken enorm lang, en nu was alles al voorbij. De tijd is echt voorbij gevlogen en ik vind het toch wel een beetje jammer dat het nu klaar is. Je bouwt in die weken toch een band op met iedereen,het was gezellig, het co-schap was leuk, veel geleerd, leuke en minder leuke dingen meegemaakt, maar het voelde vooral als een thuis aan de andere kant van de wereld. Ik heb het enorm naar m'n zin gehad. Nog een laatste avond met iedereen samen, heel erg leuk echt iedereen was er. Een paar wijntjes, een heleboel dikke knuffels en zoenen en toen was het echt voorbij. Op zaterdagochtend kon ik nog een laatste keer genieten van het overheerlijke ontbijt in de mess, een geroosterde boterham met avocado. De avocado's ben ik nog niet eens zat na al die weken, ga ze nog missen.. Gelukkig was het vanaf ons huisje maar een klein stukje lopen naar de grote weg, ze hebben daar zelfs een bushalte!! Waarschijnlijk omdat er natuurlijk veel mensen met de bus richting het ziekenhuis komen, verder had ik eigenlijk nergens bushaltes gezien. Toen de bus in Chipata vertrok hadden ze dit netjes laten weten, zodat we wisten hoe laat ze er ongeveer zouden zijn. Iets voor 8 stonden we bij de halte, nog een allerlaatste dikke knuffel met Sigrid en toen kwam de bus al. We hadden 2 plaatsen gereserveerd, echt ideaal. We stapten de bus en ze hadden de 2 voorste stoelen voor ons over gehouden!! Super veel beenruimte, je kon lekker met je voeten over het schot ervoor hangen, mooi uitzicht en het was de meest luxe bus waar ik in Zambia in heb gezeten, beter kon de dikke 7 uur durende reis niet beginnen. Gezellig met Manon kletsen in de bus en af en toe even de ogen dicht, het duurt toch wel lang hoor 7 uur in de bus. Het meest vervelende was dat we na het ongeluk van vorige week niet erg ontspannen in de bus zaten. Overal lopen mensen en kinderen langs de weg en het verkeer dendert wel door. Bij iedere persoon die iets te dicht langs de weg liep of fietste, of bij het toeteren van de bus krijg je weer een adrenalinestoot en een vervelend onderbuik gevoel. Gelukkig hadden we wel een goede buschauffeur wat de spanning al een klein beetje verbeterde. Om half 4 kwamen we veilig aan in Lusaka, de busreis hebben we overleefd en gelukkig is alles goed gegaan. Ook dit keer sliep ik in Lusaka backpackers, het hostel waar ik in het begin van de reis heb geslapen. Van daaruit weet je wel een beetje de weg overal naartoe, lekker makkelijk dus. De bagage droppen en gelijk maar even boodschappen doen. Nu kunnen we niet meer uit de kraan drinken, dus we moesten wel naar het winkelcentrum om water te kopen. De allerleukste verrassing kwam in het winkelcentrum. Ik was nog nooit op de bovenste verdieping geweest dus we dachten laten we even gaan kijken. Ze hadden gewoon een heuse softijs winkel!!! Met al die warmte de afgelopen 8 weken had ik nog niet één ijsje gehad, simpelweg omdat ze die vrijwel nergens verkopen. Deze kans moesten we benutten! Een snelle douche bij terugkomst en toen was het eindelijk tijd om te gaan eten!!! Haha we hadden hier oprecht al de hele week naar uitgekeken. In de eerste week in Lusaka had Jesse, Sieg en mij meegenomen naar Mahak, een geweldig Indiaas restaurant. Dat wilde Manon dus ook wel uitproberen. Ik hoefde er niet over na te denken of ik mee wilde. Even wat anders eten dan kip en pasta/rijst en kool of bonen! Manon is net als ik, zullen we een gerecht delen? Dan kunnen we gewoon 2 verschillende uitzoeken! Dikke prima, een heerlijke schaal met allemaal soorten curry en naanbrood en een sizzling, een hete plaat met rijst erop en een groente prutje wat al sissend binnen wordt gebracht. We hebben ons buikje helemaal rond gegeten en hadden de rest van de avond nodig om het te laten zakken onder het genot van een amarula. Manon had het nog nooit geproefd, een goede reden dus. Op zondagochtend mochten we een beetje uitslapen, deze nacht in de 8-persoonsdorm was een stuk comfortabeler dan de laatste nacht voordat ik naar Katete vertrok, lees geen uitzinnige snurkcompetitie of anderen die op een onmenselijke tijd naar bed gaan en zoveel kabaal maken dat iedereen wakker is. Op zondag is er een toeristische markt in Lusaka, daar wilden we wel even heen. Er was ons verteld dat daar ook een winkelcentrum was, waar je prima kan ontbijten, 2 vliegen in een klap. Inderdaad, wat een keuze aan ontbijt en echte koffie!!! Geweldig hoe je zo gelukkig en blij kan worden van een echt ontbijt en met name een goede kop koffie na al de weken. Na die ellendige laatste week met het ongeluk en m'n patiënt en haar kindje die we niet meer konden redden, kon ik eindelijk weer een beetje genieten. Manon had precies hetzelfde, toch wel fijn dat we dit weekend samen naar Lusaka zijn gegaan. Na het ontbijt hebben we ons flink uitgeleefd op de markt. We waren nog wel zo slim om eerst alles te bekijken voor we iets kochten, maar uiteindelijk maakte het voor de hoeveelheid spullen die we hebben gekocht niet zoveel uit geloof ik. Het scheelt nog enigszins dat ze allemaal vrijwel dezelfde spullen kopen, anders moet je echt met een extra koffer bagage terug naar huis. Na 2 uur, ja echt 2 uur rondgestruind te hebben op de markt zijn we een stuk terug gelopen naar een ander winkelcentrum. Een heerlijke smoothie en het laatste uurtje, voor Manon naar het vliegveld ging om haar ouders op te halen, was zo voorbij. De Mall leek niet zo ver van het hostel, dat kan ik best lopen. Toch kostte het me 3 kwartier, maar ach ik had alle tijd. De rest van de middag besteed aan het schrijven van een groot deel van m'n blog en vervolgens heerlijk biertjes gedronken en bij het hostel gegeten met Manon en haar ouders. 'S avonds ben ik nog met iemand uit het hostel naar de film geweest, een prima afsluiter voor ik morgen het vliegtuig naar Kaapstad pak. Ik heb 8 geweldige weken in Zambia gehad, absoluut de moeite waard! Nu op naar de laatste weken rondreizen en genieten van de vakantie.

Vanaf nu schrijf ik m'n blog samen met mams, aangezien we vanaf morgen de reis met z'n drieën voortzetten. Ik vind het stiekem ook wel prima hoor, dan hoef ik niet alles meer zelf te typen... Al deze verhalen typen op een iPad mini is niet de meest handige manier. Doordat ik een beetje achter liep met typen en we deze week heel weinig WiFi hebben gehad lezen jullie de blog nu we al een week in Zuid-Afrika zijn, maar dat mag de pret niet drukken dacht ik zo. De volgende blog zal absoluut snel volgen!

Tot snel allemaal, nog maar een kleine 3 weekjes en dan ben ik alweer terug.

Liefs en een hele dikke knuffel en kus!

Oja Sieg en ik kunnen inmiddels alles wel aan, een hele week zonder stroom en af en toe een beetje stromend water hebben we overleefd. Het kan ons niet veel gekker meer worden!