Wilde ziekenhuisverhalen!!

Lieve allemaal,

Inmiddels is het alweer bijna 3 weken geleden dat ik mijn blog heb geschreven, tijd voor een nieuwe! Deze is een stuk minder lang hoor, op coschapdagen maak je een stuk minder mee dan in een weekje vakantie. De eerste 4 weken co-schap zitten erop. De tijd vliegt voorbij, het gaat eigenlijk veel te snel allemaal. Ik ben al 5 weken in Zambia, wat betekent dat ik er nog maar 7 te gaan heb. Ik kan helaas geen foto's bij m'n blog plaatsen, dus daarvoor moeten jullie even op facebook kijken! Ik hoop dat jullie een beetje een beeld krijgen van mijn daginvulling hier en hoe het hier in het ziekenhuis er aan toe gaat. Het lijkt een beetje een bij elkaar geraapt zooitje maar ik heb bepaalde dingen een beetje samengepakt.

Co-schap week 1 tot en met 3 (29 februari t/m 20 maart)
De eerste nacht in de bat Cave was wel een beproeving. We hoorden werkelijk allerlei rare geluiden overal vandaan komen. Het dak bestaat uit een soort golfplaten dus alles wat erop of eronder zit kun je horen. Om 7 uur zaten we netjes aan het ontbijt in de mess. Geroosterd wit brood met boter en suiker en een kop thee. Gelukkig hadden we ons daar al op voorbereid en hadden we gisteren lekker avocado's en tomaten voor op brood gekocht. Om half 8 liepen we het ziekenhuis in op zoek naar dokter Chisi, het hoofd van het ziekenhuis. We hadden hem al snel gevonden en toen vertelde hij ons dat hij pas om half 9 beschikbaar was. Jammer dan hadden we dus nog een uurtje langer kunnen slapen! Een uur later kwamen we terug en begon het lange wachten. We hebben oprecht bijna 2 uur zitten wachten tot hij eindelijk tijd voor ons vrij kon maken. Vervolgens vertelde hij in 5 minuten iets over het ziekenhuis en wat we geacht worden te dragen, dit hadden we ook al lang in de regels gelezen, en stuurde hij ons naar zijn secretaresse voor de overige zaken. Beetje jammer als je daar de halve ochtend op moet wachten. Zijn secretaresse regelde een rondleiding door een van de security mannen door het hele ziekenhuis en het terrein er omheen. Hier waren we ongeveer 2 uur mee bezig. En dan hoor ik jullie al denken, 2 uur, dat ziekenhuis kan toch nooit zo groot zijn?! Dit is voor het grootste deel inderdaad waar, zij het niet dat we op iedere afdeling, in ieder gebouw, iedereen een hand moesten geven om ons voor te stellen. Een overkill aan handjes geven en vriendelijk doen dus! Het ziekenhuis is wel groter dan ik had gedacht. Over het algemeen is de grove indeling van de afdelingen als volgt. Het ziekenhuis heeft een aparte mannelijke en vrouwelijke afdeling voor interne geneeskunde en chirurgie. Verder is er een hele grote afdeling voor de kindergeneeskunde, een gynaecologie en obstetrie afdeling en als laatste de neonatologie. Er is een apart gebouw speciaal voor de poliklinieken en verder voor de röntgenonderzoeken en echo's, het laboratorium, administratie en andere dingen. Naast deze afdelingen hebben we ongeveer ieder kamertje gezien, de keuken, de apotheek en alle andere mensen hebben we een hand gegeven. Wat kan een ochtend dan lang duren en vermoeiend zijn, ongelooflijk. Omdat we de bat cave niet echt een fijne kamer vonden hebben we wel een beetje geklaagd bij de vrouw die hierover ging. Doordat er zoveel artsen en studenten zijn, waren er alleen niet echt huisjes over, dus ons vooruitzicht op iets beters was niet heel erg goed. Ondertussen ging onze tour verder buiten het ziekenhuis. De guard liet ons zelfs de werkplaats zien voor als er iets kapot is in het huisje en als laatste gingen we bij het politiebureau, of nouja een kamertje, langs. Inmiddels was het al 13:00u geweest, tijd voor de lunch. Het ontbijt, de lunch en het diner zijn allemaal in de mess. Een grote ruimte met tafels en een keuken ernaast. We waren eigenlijk best wel moe van alle nieuwe indrukken en het handje schudden de hele ochtend dus we besloten de middag vrij te nemen, zodat we morgen uitgerust en goed voorbereid kunnen beginnen. We moesten ook nog wat dingen regelen zoals een paar boodschappen in het dorp en niet te vergeten onze slaapplek. We pakken hier de fietstaxi naar het dorp, dat is het makkelijkste. Met de fietstaxi doe je er ongeveer een kwartiertje over. Ik voel me altijd zo schuldig als ik achterop zit bij een enorm zwetende man, die een stuk vals plat omhoog moet fietsen naar het dorp. Omgerekend kost het 33 cent om in het dorp te komen. Vandaag hadden we toch nog een gelukje. Ze hadden onze kamer geïnspecteerd en waren het wel met ons eens dat het niet optimaal was. Toevallig was er een heel nieuw huisje, eigenlijk bedoeld voor een eventuele arts in de toekomst, dat nog niet in gebruik was. Het huisje was net klaar, maar had alleen 2 bedden en verder geen andere meubels. Het was in ieder geval de moeite waard om even te gaan kijken. Bij binnenkomst hadden we onze keuze al gemaakt, alles beter dan de bat cave. Het is een super mooi klein huisje, alles nog schoon en wel, alleen zonder meubels, daar kunnen we wel mee leven. Snel al onze spullen verhuizen naar ons nieuwe onderkomen voor de komende 7 weken!! Toch fijn dat er een soort schroefhaakjes bij onze klamboes zaten, konden we die in ieder geval ophangen. Om 18:30u is het avondeten iedere dag in de mess. Vaak eten er ook artsen mee. Zij krijgen 1 maaltijd per dag vergoed, het avondeten is dan wel het makkelijkste. Eenmaal thuis hadden we nog mooi de tijd om een boekje te lezen en vandaag maar een beetje vroeg naar bed.

De rest van de weken wordt een samenvatting, aangezien alle dagen er wel een beetje hetzelfde uitzien. Omdat we helemaal geen meubels hadden, wisten we deze week toch een tafel en 2 stoelen te regelen. Nu kunnen we in ieder geval iets anders doen dan in bed liggen of op de grond zitten. We hadden ook nog geen gordijnen, maar een van de artsen (Rachel) was zo lief om ons een paar Afrikaanse doeken te lenen zodat we iets voor ons raam in de slaapkamer konden hangen. Wat later in de week hadden ze zelfs al gordijnen voor ons geregeld! Het enige wat we nog wel echt missen is een koelkast en een fijne stoel om in te zitten. We zijn er deze week ook achter gekomen dat de elektriciteit geregeld uitvalt, toch wel handig om dan een paar kaarsen te hebben, want het is echt pikdonker dan. Hier kwamen we achter toen we een van de avonden een spelletje gingen spelen met de andere co's (Thomas uit Nieuw Zeeland, Ciara uit Ierland en Manon uit Nederland). De stroomuitval wordt hier niet aangekondigd, in bepaalde delen van het land is er iedere dag op een bepaalde tijd een powercut, alles valt dus plotseling uit. Voor het ziekenhuis is er een generator, 'meestal' werkt deze wel...

Het eten hier is prima maar wel even wennen. Het ontbijt, de lunch en het avondeten zijn in de mess. Het ontbijt is miet zo bijzonder en vooral eenzijdig. Zo ontbijt ik in Nederland altijd met Griekse yoghurt met wat fruit en noten en zo krijg je hier alleen wit brood met zelfgemaakte (niet zo lekkere) jam of suiker. Een goede reden om op de markt avocado's te kopen, zodat je in ieder geval nog wat extra energie binnen krijgt. Ze hebben hier trouwens wel een heleboel verschillende merken pindakaas, als je in de grote stad naar een supermarkt gaat. De lunch daarentegen is wel heel divers. De ene keer hebben we soep met broodjes (al het brood wordt wel zelf gebakken!), een andere keer nshima met vlees en groente, soms een soort focaccia uit de oven met ui erop, een salade met kool of een combinatie van dingen. Nshima wordt heel veel gegeten in Zambia en Malawi. Het bestaat uit maïsmeel wat ze met water mengen tot een soort plakkerige deegbal, dit eten ze dan samen met bv. bruine bonen of een soort spinazie en met kip of rundvlees. De mensen hier eten dit soms wel 3 keer per dag. Ook eten ze hier veel porridge. Nshima heeft niet echt een uitgesproken smaak en zonder groente of vlees is het niet erg lekker. Als je alledrie combineert, je moet eigenlijk een soort lepel vormen met de nshima en dat met je vingers samen pakken met groente en vlees, dan is het wel lekker! Het avondeten is vaak wel redelijk hetzelfde. We krijgen meestal kip, op allerlei manieren gekruid echt heel lekker. Af en toe een rundvleesstoofpotje, deze is vooral lekker met nshima en soms hebben ze gehakt. Groenten zijn hier wel eenzijdig, het enige wat we krijgen is witte kool, de groene groente een soort spinazie/boerenkool die heel erg zout is, of een bonenprutje. Verder krijgen we 's avonds pasta of rijst erbij en heel af en toe aardappels. Wat wel weer een luxe is, de toetjes. Ze maken echt van alles. Van custard tot een soort crème brulee, van drilpudding tot rijstepap en van een cake tot een soort plaattaart met jam erop. Wat we vooral te horen kregen van de andere artsen, het avondeten is een stuk beter en meer divers sinds wij hier zijn aangekomen! Dit heeft er voornamelijk mee te maken dat wij voor ons verblijf en dus ook het eten moeten betalen en de artsen hoeven dat niet. Als er geen co-assistenten zijn, wordt er dus ook minder geld aan het eten uitgegeven. Zij zijn dus erg blij met ons!

Nu nog even iets over het ziekenhuis zelf. De eerste week ben ik op de interne geneeskunde begonnen en dan de vrouwenafdeling. Om 8:00u beginnen ze met de ochtendronde op de afdeling. Het is een lange zaal met aan beide kanten een rij bedden. Het is net zo warm, soms nog wel warmer, als buiten want de enige manier om frisse lucht binnen te krijgen, is door de ramen open te zetten. De eerste 6 bedden worden gezien als de intensive care. Hier liggen de patiënten die het ergst ziek zijn. Het enige verschil met de rest van de afdeling is, dat er hier de mogelijkheid bestaat om iemand zuurstof via een neusbril te geven. Het is niet een intensive care die wij kennen met een beademingsapparaat, infuuspalen die ingesteld kunnen worden of allerlei andere apparatuur. De lucht die op de afdelingen hangt is trouwens ook erg bijzonder. Een soort mengsel van vieze bedden en dan vooral beddengoed wat ruikt naar alles wat er maar uit je lichaam kan komen in combinatie met de lichaamsgeur van de patiënten. Daar moet je wel even aan wennen. Iedere keer als je binnenkomt moet je weer opnieuw wennen. Er werken 2 artsen op deze afdeling, namelijk Laura en een Zambiaanse arts Simbeye. De afdeling ligt behoorlijk vol, ongeveer 35 bedden in totaal. Op de interne geneeskunde worden ook mensen opgenomen die in Nederland bijvoorbeeld voor de psychiatrie komen, maar die afdeling hebben ze hier niet. Kinderen vanaf ongeveer 10 jaar moeten ook naar deze afdeling in plaats van de kinderafdeling. Een groot verschil met Nederland is het feit dat ze hier heel weinig medicijnen op voorraad hebben. Ze zijn vaak out of stock en dan kan het gebeuren dat je er een maand op moet wachten. Zo zijn de testen voor HIV, dit komt echt heel veel voor hier, al een paar maanden out of stock. Iedereen die binnenkomt met een verdenking daarop kan dus niet getest worden. Verder is het hier ook slecht geregeld met de bloedvoorziening. Ze hebben vaak te weinig bloed voor alle patiënten in het ziekenhuis, waardoor mensen lang moeten wachten en soms komen te overlijden, doordat er geen bloedtransfusie plaats kan vinden. Het heeft ook geen zin om zelf je bloed te doneren, want dan moeten ze het eerst naar de grote stad brengen waar het gecontroleerd moet worden. Voordat het dan terug is, ben je al te laat. De hoeveelheid diagnostische testen is ook gering. Bloedbepalingen die gedaan kunnen worden zijn er maar een paar, leverfunctie, nierfunctie, hemoglobine en een crossmatch voor als er een bloedtransfusie nodig is. Ze kunnen een paar bepalingen in de urine en faeces doen, meer eigenlijk niet. Er is een röntgenapparaat in het ziekenhuis voor een thoraxfoto of een buik overzichtsfoto en daarnaast alleen nog een echo apparaat. Als je meer wilt moet je naar Lusaka, helaas kunnen de mensen dit vaak niet betalen. Doordat het aantal labbepalingen zo gering is, resulteert dit in een hele lijst aan mogelijke diagnoses die iemand heeft. Je kunt namelijk niet altijd onderscheid maken, omdat de testen er simpelweg niet zijn. Ziektes die hier heel veel voorkomen zijn malaria in alle gradaties van ernst, tuberculose, typhus, alle complicaties bij HIV, SOA's, heel veel longproblemen en niet te vergeten diarree!! Vooral dat laatste komt heel veel voor. Mensen worden dus voor een heleboel dingen tegelijk behandeld zodat je zo min mogelijk ziektes mist. En dan is het hopen dat de patiënt op een van de behandelingen reageert. Er komt veel resistentie voor omdat mensen veel verschillende antibiotica krijgen en de resistentie is ook hoog bij de behandeling van tuberculose en HIV. Dit wordt in de toekomst alleen nog maar erger... Patiënten moeten vaak ver reizen om medicijnen te kunnen kopen en ze zijn heel therapie ontrouw. Zo hadden we bijvoorbeeld een vrouw die af en toe een pil voor een hoge bloeddruk nam, omdat ze dacht dat het wel genoeg zou helpen...

De dagen zien er vrijwel hetzelfde uit. De ronde op de afdeling, onderzoeken regelen, wachten op resultaten en af en toe op de polikliniek mee kijken en natuurlijk de nieuwe opnames. Er is hier geen eerste hulp, de mensen komen altijd via de poli binnen. Er zijn geen vaste afspraken dus de drukte wisselt heel erg. Van interne geneeskunde is er wel iedere dag een poli, dan zit je met 3 artsen en een paar mensen die kunnen vertalen in een super klein kamertje, heerlijk warm en bijna geen ruimte. Als ze opgenomen moeten worden, kunnen ze na de poli richting de afdeling. De chirurgie heeft maar 2 dagen in de week een polikliniek, de rest van de week is er alleen ruimte voor spoedgevallen. De kindergeneeskunde heeft zelfs maar 1 dag poli in de week. Voor de rest komen deze kinderen bij de poli van interne geneeskunde terecht.

Er gebeuren natuurlijk ook een heleboel heftige dingen hier. Er gaan veel meer mensen dood dan wij gewend zijn en mensen komen vaak heel laat pas in het ziekenhuis, als het eigenlijk al te laat is. In de dorpen zijn health clinics voor de eerste opvang van patiënten. Hier werken medical officers en daar hebben ze ook bepaalde medicijnen. Het probleem is alleen dat deze medical officers vaak erg weinig kennis hebben. Zo werkt er op de interne geneeskunde bijvoorbeeld een student in opleiding tot medical officer. Hij is bijna klaar met zijn opleiding maar hij stelt mij alle vragen over hoe hij dingen moet doen en hoe je een thoraxfoto moet beoordelen. Hij gaat over 2 maanden dus aan het werk en moet beoordelen of hij de patiënt kan behandelen of dat de patiënt naar het ziekenhuis moet. Ik kan me daar echt nog niks bij voorstellen! In mijn eerste week kwam er een man binnen die naar de oogarts verwezen was. Hij zat bewusteloos in een rolstoel en ze besloten toch maar even bij de interne afdeling te stoppen. Hij was eigenlijk al sinds de avond daarvoor bewusteloos en hij kwam binnen met enorm uitpuilende ogen waar pus uit kwam en een groot abces op zijn voorhoofd. De familie vertelde dat hij de uitpuilende ogen eigenlijk al een aantal jaren had, maar dat hij sinds gisteren ziek was geworden en niet meer kon werken. Hoe kon deze man in hemelsnaam wel werken hiervoor!! Zijn situatie ging heel hard achteruit en uiteindelijk moesten we hem met een ballon beademen. Ze hebben hier geen andere mogelijkheden voor beademing dus dat kon niet. Terwijl de arts aan het beademen was, moest ik controleren of de lucht wel in zijn longen kwam en of zijn hart nog goed werkte. Tussendoor de saturatie controleren en hopen dat er een punt kwam dat hij zelf weer ging ademen. Er kwam een ongelooflijke lucht van de patiënt af door alle pus die naar buiten kwam. Zo erg dat een van de artsen is weg gelopen, omdat ze het niet meer aankon. Na ongeveer een half uur beademen besloten we dat het geen zin meer had om verder te gaan, ik voelde zijn pols steeds verder afzakken en 10 minuten later overleed de patiënt. Samen met een van de artsen moesten we schouwen, dat betekent dat je iemand officieel dood verklaard. De familie was natuurlijk helemaal van slag en het is hier heel normaal dat de vrouwen dan heel hard gaan huilen en een soort schreeuwen. Heel apart om mee te maken. Op onze afdeling werd ook een oudere vrouw opgenomen met waarschijnlijk een 2e herseninfarct. We weten niet zeker of het een bloeding of infarct was, ze kunnen hier namelijk geen scan van het hoofd maken. Behandelen is dan ook heel lastig want iemand bloedverdunners geven bij een bloeding maakt het alleen maar erger. Ze kwam bewusteloos binnen en af en toe was ze wel iets wakker. Uiteindelijk moesten we haar voeden via een tube die in haar maag zat. Er was eigenlijk niks wat we voor haar konden doen, heel moeilijk om dan het moment af te wachten en het de patiënt zo comfortabel mogelijk te maken.

Ik heb nu ook 2 weken op de kinderafdeling en de neonatologie gestaan. De afdeling neonatologie zit naast de gynaecologie en obstetrie, wel logisch eigenlijk. Ze hebben hier een kamer met couveuses. Ov nouja eigenlijk is de kamer een grote couveuse. De couveuses die er zijn kunnen eigenlijk niet dicht en warm gehouden worden dus wordt de hele kamer maar op temperatuur gebracht. Alle ramen dicht, lamoen aan en alle moeders die bij hun kindjes zitten. Het is daar echtwel een graad of 40 binnen. Kom dan maar eens met je lange broek, shirt en doktersjas binnen, je gaat echt kapot van de hitte. Als we in de ochtend daar beginnen onderzoek je de baby en dan zo snel mogelijk naar buiten om al het papierwerk te doen. Met 5 minuten ben je al zeiknat en verlang je naar een douche. Het is vaak heel druk dus een bedje delen met z'n tweeën is heel normaal. Soms zelfs met z'n drieën. Naast deze kamer zit nog een hele kleine ruimte, net ietsje minder warm maar nog steeds te warm om binnen te blijven. In deze kamer liggen de baby's die geen zuurstof meer nodig hebben en die alleen nog moeten groeien voor ze naar huis mogen. De kinderafdeling is een stuk groter en bestaat uit de intensive care (6 bedden maar vaak wel 12 kinderen of soms zelfs meer), 2 malnutritie kamers, een babykamer en de rest van de afdeling. Malnutritie kamer 1 is bedoeld voor de kinderen die net zijn opgenomen. Ze krijgen dan een bepaalde soort voeding en als ze dat goed kunnen verwerken en genoeg hebben opgebouwd kunnen ze door naar malnutritie kamer 2. Een andere soort voeding en daar moeten ze ook weer wennen aan vast voedsel, waarna ze naar huis mogen. Op de babykamer liggen de pasgeboren baby's en baby's waarvan de moeders moeite hebben met het geven van voedingen. Hier komen alle baby's terecht die vanuit buiten het ziekenhuis komen. Ze mogen namelijk niet naar de couveuse afdeling, omdat ze dan bacteriën enz van buiten mee kunnen brengen. Het vervelende is echter wel, dat de zorg voor deze kindjes verre van optimaal is, simpelweg omdat er niet genoeg verpleegkundigen zijn. Het is echt bizar hoe hard de verpleegkundige op onze afdeling moet werken. Er zijn maar 2 verpleegkundigen op de hele afdeling, zij moeten dus echt voor 50 kinderen zorgen!!! Jullie snappen wel dat het dan echt niet haalbaar is om hele goede zorg te leveren. Ze komen handen, ogen en een mond tekort, want naast de medicijnrondes, het bloedprikken, de infusen en het meelopen van de visite 's ochtends, dienen ze ook nog als tolk wanneer we met ons gebrekkige Chichewa een patiënt toch niet helemaal begrijpen. Echt respect voor ze. Waar ik ook erg aan moest wennen, is het feit dat adviezen hier veel minder op worden gevolgd dan in Nederland. Het gebeurt regelmatig dat er bij een patiënt in coma wordt gezegd dat de familie geen drinken en eten moet geven omdat de patiënt zich dan kan verslikken en er een longontsteking kan ontstaan. Draai je je om, en ja hoor waarom toch niet gewoon nshima naar binnen duwen! Op de kinderafdeling heb ik ook al een paar keer meegemaakt dat een moeder het zat was om met haar kind in het ziekenhuis te blijven. Dan pakken ze ineens hun spullen in en gaan ze naar huis. Het maakt niet uit hoe ziek hun kind op dat moment is. De verpleegkundige kan lullen als een brugman, maar tegen de moeders wil heb je niks in te brengen hier. Doordat ik zelf mijn patiënten mag zien en beoordelen leer ik erg veel. Het zijn m'n eigen patiënten dus ik mag ook bedenken wat voor behandeling ik wil geven en alles daar omheen. Echt heel erg leuk, vervolgens controleert een van de artsen het en als ik twijfels ergens over heb kan ik dat ook aangeven. Een hele fijne omgeving om coschap te lopen en nieuwe dingen te leren. Helaas maak je hier ook wel heftige dingen mee. Er worden veel kinderen binnen gebracht met cerebrale malaria, dit is echt heel ernstig. Deze kindjes komen vaak bewusteloos binnen en hebben acute zorg en medicatie nodig. Iets wat ook heel veel voorkomt is malnutritie. Dit zie je vooral als de moeder stopt met borstvoeding geven. Ze hebben hier een heel eenzijdig voedingspatroon waardoor de kindjes niet genoeg voedingsstoffen binnen krijgen. Vaak krijgen ze er ook nog diarree bij en overgeven, waardoor ze uitdrogen. Door alle verstoringen in de balans van stofjes in het lichaam ontwikkelen ze ernstige oedemen (vocht ophopingen in alle ledematen en het gezicht). Ze huilen heel erg veel en zien er erg ongelukkig uit. Tijdens hun opname krijgen ze een soort melkoplossing met allerlei voedzame stoffen en uiteindelijk moeten ze weer wennen aan vast voedsel. Helaas komt het heel vaak voor dat de kindjes naar huis gaan, weer terugvallen in hun oude eetgewoontes, doordat de ouders niet genoeg geld hebben en vervolgens worden ze weer opgenomen met ondervoeding. In mijn 2 weken hier is het al voorgekomen dat een kindje werd ontslagen uit de malnutritie kamer en een week later werd ze alweer opgenomen. Een van de vervelende dingen die ik hier heb meegemaakt gaat over een jongetje op de intensive care. Hij lag al een paar dagen op de afdeling en het leek langzaam wat beter met hem te gaan. We hadden die ochtend alle patiëntjes op de intensive care al gezien en gingen verder op de afdeling, het was een drukke en chaotische ochtend doordat de afdeling erg vol lag en er ook veel nieuwe patiënten zaten te wachten om opgenomen te worden. Als het druk is liggen er ongeveer 50-60 kinderen op de afdeling en dan nog rond de 20 op de neonatologie. Een heleboel dus. Ineens werden we door de verpleger bij het jongetje geroepen. De moeder had het jongetje zomaar mee genomen naar buiten naar de markt en toen ze terugkwamen was het jongetje overleden. Ze ging dus weg met een levend kind en keerde terug met een dood kind. Hoe kan dat? Het meest erge van het verhaal was nog dat de moeder er heel koeltjes onder bleef en er vooral ook niet verdrietig of aangedaan uit zag. Op zo'n moment kun je helemaal niks doen. Je weet niet wat er buiten is gebeurd en een onderzoek instellen naar de dood wordt al helemaal niet gedaan. Het is gissen naar de oorzaak, want er is geen enkel bewijs voor iets. Mensen maken hier ook veel gebruik van ... Misschien was de combinatie daarvan met de voorgeschreven medicijnen wel dodelijk, wie zal het zeggen. Kortom de moeder nam het kind op haar rug mee naar huis en wij konden weer verder met orde in de chaos scheppen.
Op de afdeling had ik ook een lievelingspatiëntje, genaamd musausa. Een vertaling van zijn naam was troubles, dat was zo gek eigenlijk nog niet. Hij was ongeveer 8 maanden oud en was geboren met een schoenvormig hart. Een veel te groot hart, die niet optimaal kan werken waardoor de cellen in zijn lichaam niet genoeg zuurstof krijgen. Hij werd hiervoor behandeld alsof hij een hoge bloeddruk had, om zijn hart te ontlasten. Verder had hij zuurstof nodig, om zijn saturatie op een normaal peil te houden. Ondanks al zijn problemen (troubles) was het een ontzettend vrolijk en leuk kereltje. Als ik hem moest onderzoeken wilde hij altijd spelen en kreeg ik een enorme glimlach terug. Vervolgens volgde hij je overal op de afdeling en als je dan even zijn kant op keek of een gekke bek trok begon hij keihard te lachen. Echt een kindje die je dag goed kan maken als het even allemaal niet mee zit. Hij lag al erg lang opgenomen en we wisten niet zo goed hoe we hem verder konden behandelen. We probeerden hem van zijn zuurstof af te krijgen zodat we in ieder geval richting het naar huis gaan konden werken. Helaas kwam ik de volgende dag op de afdeling en weg was hij, z'n moeder was het zat en had hem tegen het advies van de dokters mee naar huis genomen. Hoe zou het nu met hem gaan...? Wat ook wel veel indruk op mij heeft gemaakt is het reanimeren van een baby van een paar weken oud. Borstcompressies geven op zo een ontzettend klein lichaampje. Je hebt je handen gewoon helemaal om de borstkas heen en je hebt alleen je 2 duimen nodig voor het reanimeren.

Gelukkig maak ik naast al deze heftige en minder leuke dingen ook hele leuke dingen mee. Het is heel erg leerzaam om de geneeskunde ook een keer op deze manier mee te maken. Je leert te roeien met de riemen die je hebt en probeert er voor de patiënt het beste van te maken. Wat het ook erg interessant maakt zijn de andere, vooral tropische, ziektes die hier voorkomen. In Nederland hebben we wel een keer college over tuberculose, malaria en HIV gehad, maar in het ziekenhuis kom je deze ziektes nauwelijks tegen. Inmiddels heb ik het al zo vaak gezien, ik zou de symptomen en de behandeling moeten kunnen dromen. Nog even een bizar weetje, in het dorp hier heerst sinds 2 weken de pest... Ja echt jullie lezen het goed! Ik dacht dat de pest niet meer voorkwam, maar helaas hier is het dus uitgebroken. Er zijn een paar artsen het dorp in gegaan bij de mensen aan huis om ze te behandelen. Het is erg besmettelijk dus ze willen deze patiënten niet in het ziekenhuis behandelen.

Op de doordeweekse dagen zijn we meestal tussen 5 en half 6 klaar. Snakkend naar een douche kom je dan thuis om er vervolgens achter te komen dat er geen stromend water uit de douche komt. Soms is het dan gewoon wachten tot ergens in de avond. Ik heb ook al een paar keer 'gedoucht', het was meer een beetje afspoelen, door flesjes waren over me heen te gooien. Ach dan heb je in ieder geval het gevoel dat het vuil eraf spoelt! Zo nu en dan gaan we nog een rondje hardlopen voor het avondeten, of we maken een wandeling. Met een paar minuten lopen zit je hier volop in de natuur tussen de open velden met heel mooi uitzicht op de bergen. Een regen- en onweerswolk is ook heel mooi om vanaf daar te observeren. Je kunt precies zien waar het regent en waar niet. Na het eten bestaat onze avond meestal uit het lezen van een boek en thee drinken, hier lig ik ook lang niet zo laat in bed als thuis! Iedereen houdt van het kijken van een film, dus in de groepsapp komt regelmatig een berichtje voorbij om 's avonds film te kijken bij iemand thuis. Meestal start de film dan om half 8, dan kun je makkelijk om 10 uur in bed liggen. Verder hebben we eigenlijk niet echt iets te doen, soms verveel ik me dan wel een beetje in de avond. We hebben ook nog geen fijne stoelen om op te zitten, dat zou ook al een heleboel schelen. Ik heb dan natuurlijk genoeg tijd om mijn blog te schrijven, maar dat schuif ik altijd vooruit. Ik heb deze blog nu over 3 weken geschreven ik was er alleen pas halverwege de 3e week mee begonnen...

In de weekenden zijn we over het algemeen vrij. Ik in ieder geval altijd, maar Sigrid moet nog een keer een dienst draaien. Het eerste weekend dat we hier waren begon gelijk goed. De vrijdagavond stond in het teken van een 'movienight'. Naast ons huisje staan 4 huisjes in een vierkant met een klein grasveldje ertussen ook wel 'de square' genoemd. Iedereen bracht stoelen mee en er was een projector die we op een muur van een van de huisjes konden schijnen. Vanavond was het James Bond avond en hebben we spectra gekeken. We zaten allemaal gezellig in een halve cirkel en iemand had stukken watermeloen meegenomen voor tussendoor. Gelukkig bleef het de hele avond droog en was de temperatuur prima om buiten te zitten. Het is nog regenseizoen dus het komt regelmatig voor dat er een soort wolkbreuk plaatsvindt. Hoeveel regen hier in een keer kan vallen, daar is zelfs Nederland niks bij. Het is ook meer gewoonte dan toeval dat het een paar uur lang onweert. Op zaterdagochtend gingen we samen met Thom naar Katete. Toevallig gingen een paar anderen ook richting het dorp en zij gingen met een eigen auto, dus we konden mee rijden. Super handig, zo konden ze ons gelijk een beetje wegwijs maken. De eerste stop was bij een winkeltje, soort garage, waar ze alleen maar kratten bier verkochten. Omdat we eigenlijk geen supermarkt of iets hier hebben is het dus veel makkelijker om gewoon een krat te kopen! Dat laten we ons natuurlijk geen 2e keer zeggen. Vervolgens gingen we naar de markt, Jess liet ons de groentemarkt zien en de winkeltjes waar we leuke chetenges (Afrikaanse doeken) kunnen kopen. Als laatste gingen we bij het winkeltje langs waar iedereen kleren van deze doeken laat maken. Super leuk natuurlijk, je eigen stof uitzoeken en ze kunnen er alles van maken wat je maar wilt. Die ochtend hebben we alle winkeltjes gezien en hebben we ook op de markt uitgebreid gezocht naar leuke doeken. We slaagden allebei en zijn vervolgens bij mister Tembo langs geweest om er iets leuks van te maken. Ze namen alle maten op en maakten een tekening van de rok en jurk die ik wilde hebben. Heel benieuwd hoe ze gaan worden. Tussen de middag hebben we bij een heel klein restaurantje heerlijke nshima gegeten en we besloten niet de fietstaxi terug te nemen, maar gewoon te lopen. 4 kilometer in de brandende zon lopen was toch best heftig trouwens. 's Middags hebben we lekker gechilled bij Sinan (een van de artsen), 's avonds hadden we een rustige avond, lekker een boekje lezen. De zondag zijn we met z'n drieën naar Chipata geweest, dat is de dichtstbijzijnde grote stad met een normale supermarkt. We hadden voor 350 kwatcha, ongeveer 33 euro, een privé taxi gehuurd voor de hele dag. George onze chauffeur kwam ons in de ochtend ophalen en na dik een uur rijden waren we in Chipata. Het was gewoon een feestje om weer even in een normale supermarkt te zijn, waar je al niet blij van kan worden! Even alles inslaan wat we in het dorp niet kunnen krijgen en vervolgens bracht hij ons nog naar een andere supermarkt, de spar hebben ze hier dus ook, voor de laatste dingen. Iets verderop was een kleine markt waar we nog even hebben rondgekeken en daarna bracht hij ons naar het Protea hotel. Dit is een groot en duur hotel in Chipata, waar ze een zwembad en WiFi hebben. Je ziet er alleen maar blanken en vooral de mensen die hier in de buurt werken en in het weekend even toe zijn aan een duik en een beetje internet. Even skypen met het thuisfront en alle dingen regelen waarvoor ik internet nodig had op m'n iPad. We hadden ons al helemaal op de lunch verheugd, lekker een salade en veel groente. Helaas moesten ze ons teleurstellen, de sla was op..... Nog even afkoelen in het zwembad en toen was het alweer tijd om naar huis te gaan.
De dinsdag in onze tweede week stond in het teken van 'womensday', dat is hier gewoon een nationale feestdag!!! Na de ochtendronde in het ziekenhuis waren we de rest van de dag vrij. In het dorp zou er een soort optocht zijn, daar wilden we wel naartoe. Iets buiten het dorp werd in het weiland het feest gevierd. De optocht was afgelast in verband met het warme weer. In laats daarvan werden er toespraken gehouden en tussendoor traden er allemaal groepen vrouwen op. Ze zongen en dansten en hadden allemaal mooie chitenges aan. Iedere groep had een andere kleur, zo kon je goed onderscheid maken. Het stikte er van de vrouwen en kinderen. Er waren wel mannen, maar die kon je op 1 hand tellen. Het was een groot feest en hartstikke leuk om een keer mee te maken. Dat zouden we in Nederland ook moeten doen! Toen we terug waren moesten we aan de slag om hapjes te maken. We hadden met de hele groep, artsen en studenten, afgesproken om een soort dinerbuffet te maken voor aan het einde van de middag. Iedereen zou zelf iets te eten maken en wat drinken meebrengen voor een gezellige middag. In de square hadden we tafels en stoelen neergezet en kleden op de grond. Iedereen had enorm zijn best gedaan om iets lekkers te maken. We hadden een enorm buffet met allerlei verschillende hapjes, ovenschotels, plaatpizza, zelfgemaakte frietjes en vooral veel groente en een zelfgemaakte pompoensoep. Het was hartstikke gezellig en we hebben de hele middag lekker gezeten, wijntje erbij en lekker kletsen. Aan het begin van de avond besloten we nog een film te kijken en hadden we zelfs nog een heus toetjesbuffet met cakejes, verse brownies, gembercake en een fruitsalalde. te veel lekkere dingen! Kortom womensday was echt feest en dat hebben we prima gevierd.
Het tweede weekend zijn we naar South Luangwa geweest, een van de mooiste natuurparken van Afrika. Op zaterdagochtend pakten we in Katete een gedeelde taxi naar Chipata. Ook hier wordt je gewoon in de auto gepropt met 4 op de achterbank en 3 voorin. Ik ben blij dat ik achterin zat en niet voorin met 1 bil op de bijrijdersstoel en de rest zwevend in het midden. Een uur is nog wel vol te houden op de achterbank met een raampje open. Het allermooiste was dat we plotseling stopten en de taxichauffeur zei dat er 2 mannen uit moesten stappen. Ook gewoon random langs de weg, niet bij een dorpje ofzo, heel raar. Al snel kwamen we erachter wat de reden was, politiecontrole op de weg. We moesten wachten tot alle papieren waren gecheckt en toen mochten we verder. De politieagent was druk met de andere auto's terwijl onze taxichauffeur aan het wenken was dat die mannen door moesten lopen en toen de agent niet keek stapten ze snel weer in en konden we verder. Per was ons verteld dat er in Chipata een hele leuke/grote doekenwinkel was en we hadden nog tijd over, waarom daar niet even langs?! Het was inderdaad een winkel met enorm veel doeken, maar het was zo onoverzichtelijk, alles op stapels en je kon er zelf niet in rommelen, met daarbij een super onaardige verkoper, met 2 minuten stonden we weer buiten. Dan maar naar het busstation om kaartjes te kopen richting Mfuwe. We moesten nog 2 uur wachten op de bus en werden een soort verbaal aangevallen door een of andere enge vrouw die heel indringend keek en geld van ons wilde. En daarna ook nog een man die echt met z'n hoofd op 30 cm afstand van m'n eigen hoofd dingen aan het schreeuwen was. Gelukkig was de Zambiaanse man naast ons super beschermend en ging hij er snel tussen staan om de man weg te jagen. Om de tijd te doden pakten we er maar een kaartspelletje bij. Om 2 uur vertrok de bus richting South Luangwa. We hadden behoorlijk wat regen onderweg maar we konden nog wel van de omgeving genieten. Het eerste stuk ging heerlijk snel, dan komen we mooi op tijd aan. Hmm toch niet het laatste uur stopten we werkelijk iedere 300 meter, bij ieder klein dorpje/straatje omdat er iemand moest uitstappen. Man wat duurt het dan lang. Wij waren de allerlaatste die overbleven in de bus en we werden netjes bij Marula lodge afgezet. Wat een ontvangst daar zeg, we mochten alle spullen bij de receptie laten staan en kregen een verse ice tea die we tijdens de rondleiding konden nuttigen. De lodge zit langs een grote rivier die het bewoonde land scheidt van South Luangwa, het national park. We hoorden van Eem afstand de nijlpaarden al in de rivier en overal liepen aapjes rond. Ook hebben ze een mooi zwembad en een gezellig aangekleed restaurant met chille zithoek. Je kunt hier ook in tenten slapen, maar wij kozen voor de dorm, lekker goedkoop. De dorm was een soort grote zolder met aan alle kanten ramen met muggengaas ervoor, ideaal zodat je 's nachts naar buiten kunt kijken. De nijlpaarden uit de rivier komen namelijk regelmatig 's nachts het land op om hier te grazen. In bepaalde tijden van het jaar hebben ze zelfs wel een olifanten die langs komen lopen! De badkamer vond ik nog het allerleukste, een enorme boom buiten met ruim daaromheen een rieten hek, waarbij de binnen ruimte was opgedeeld in vieren. Ieder deel had een douche tegen de boomstam aan een wc en een wastafel. Als je naar boven keek, kon je in de avond van de sterren genieten tijdens het douchen! We hebben hier ook regen gehad, dan is een buiten wc wel iets minder makkelijk hahaha. We namen nog net niet de paraplu mee. Het enige wat onhandig was is het feit dat je in het donker niet alleen rond mag lopen. Er moet altijd een guard met zaklamp mee om te controleren of er geen wilde dieren lopen of slangen of andere rare beesten. We wilden niet al te laat naar bed want de volgende ochtend ging onze wekker al om 5:15 uur. Natuurlijk sliepen we helemaal niet lekker deze nacht, we waren veel te gespannen voor onze safari tochten van de volgende dag en de eventuele wilde dieren die we vanuit ons raam konden zien! We hebben geen nijlpaarden gespot die nacht, maar toch was het een leuke gedachte. Op zondagochtend vertrokken we om 6 uur met 2 andere vrouwen naar het park. Nu ging het dan echt beginnen!!! Een van de vrouwen had voor haarzelf een doel gesteld om in 1 jaar tijd 366 verschillende vogels te fotograferen, we gingen vandaag dus niet alleen op zoek naar het grote wild, maar ook naar de even zo mooie vogels. Het is een enorm park, 9000 vierkante km groot. De natuur is heel divers me wat meer open vlaktes, maar ook bossen en wat meer begroeide delen. Iets verder in het park wordt het wat meer heuvelachtig, maar iedere paar minuten kan het wisselen. Dat maakt het echt leuk om uren rond te rijden. Langs de rivier zagen we gelijk al een enorme krokodil op de oever liggen en op de brug over het water een heleboel baboons (bavianen). Ook hier zitten een heleboel impala's, die beesten blijven fascinerend. De eerste grote dieren die we tegenkwamen was een groep giraffen, wauw... Ik had er enorm naar uitgekeken om ze te zien, het was echt heel vet. Ze waren zo dichtbij de auto, dat had ik niet verwacht. Ook hebben we in de ochtend een heleboel olifanten gezien langs de weg, een groepje met nog een heel klein olifantje, zo schattig. Als olifanten dichtbij de auto komen kunnen ze soms best eng zijn! We hebben een heleboel mooie vogels gezien en de natuur is ook echt geweldig. Van die kleine weggetjes door de jungle, alleen dat is al leuk. In een open veld zagen we nog een hyena liggen, maar hij zag er een beetje verzwakt uit, geen idee of hij gewoon lag te slapen of dat hij ziek was. Wat ook erg leuk was, een groep nijlpaarden in een vijver helemaal verstopt onder de waterlelies en groene planten. Dan komen ze boven water en zie je eerst een bosje groen omhoog komen gevolgd door 2 oortjes en ogen en dan een klein stukje van een hoofd, hele leuke foto's krijg je dan! Natuurlijk zagen we ook veel zebra's, wat apen, poekoe's en hele mooie giant hornbils. Die 4 uur gamedrive vlogen voorbij met nog een tussenstop voor koffie en een koekje midden op een groot veld waar je enorm ver om je heen kon kijken. In de middag hadden we tijd voor een duik in het zwembad en het lezen van een boekje en om 15:30u gingen we weer op pad. Inmiddels was een van de vrouwen vertrokken en bleven we nog maar met z'n drieën over in de hele lodge. Een soort privé weekend! Het hoogseizoen begint hier rond april dus we hebben nog net geluk. De middag/avond drive was ook erg mooi. We gingen op zoek naar leeuwen en panters, maar die hebben we helaas niet gevonden. Wel kwamen we nog een buffel tegen in een kleine plas water. Onze avondstop was op een grote heuvel met heel mooi uitzicht tijdens de zonsondergang. Vervolgens ging de spotlight aan en hadden we iemand voorin zitten die met een grote zaklamp de omgeving afspeurde naar de weerkaatsing van het licht in de ogen van de dieren. Helemaal gespannen proberen we alles in de gaten te houden. Nu zagen we eindelijk een keer nijlpaarden uit het water, die beesten zijn echt groot en lomp!!! Ook zagen we een hyena die de weg overstak. Ik had niet verwacht dat ze nog zo groot zouden zijn. Rond half 8 waren we terug en stond het eten al voor ons klaar, daarna lekker douchen en naar bed, het was toch best een lange dag zo. Op maandag hadden we niks in de planning staan, lekker luieren langs het zwembad en uitrusten. Dat was het plan tot er om half 7 iemand op de deur klopte. Het was de vrouw met wie we hier nog waren, ze had geregeld dat iemand met ons een wandeling wilde maken, we mochten namelijk niet alleen op pad. Pfoe dat was wel vroeg, lag nog zo lekker te slapen. We besloten toch maar om uit bed te gaan en met 10 minuten waren we klaar voor vertrek. We dachten leuk een wandeling en allemaal dieren spotten maar het kwam er meer op neer dat we iedere 10 meter stopten om te zoeken naar vogels. Nou vind ik vogels heel leuk, maar om nou alleen maar naar vogels te kijken die niet stil blijven zitten was ook niet helemaal wat ik verwacht had. Na een klein uurtje besloten Sieg en ik maar om terug te gaan, op naar het ontbijt. Om 8:30u lagen we al langs het zwembad, echt waar zo vroeg heb ik nog nooit in het zonnetje bij een zwembad gelegen. Nu hadden we wel een hele lange dag voor de boeg. Het vervelende was alleen dat we niet genoeg geld mee hadden voor nog een gamedrive. Omdat we toch heel graag wilden, hebben we de stoute schoenen maar aangetrokken en gevraagd of we misschien nog een gamedrive mochten doen en dat we deze dan de volgende keer zouden betalen. We boekten alvast een volgend weekend en ze geloofden ons gelukkig op ons woord. We mochten vanmiddag vast 1 gamedrive uit ons pakket van de volgende keer doen. De vrouw die er nog was, was er ook erg blij mee ze wilden namelijk geen gamedrive voor haar alleen doen. We hadden een andere chauffeur dan gisteren en ons plan was om weer op zoek te gaan naar luipaarden. Iedereen die hier voor ons was geweest had namelijk leeuwen of luipaarden gezien! Het was een enorm leuke gamedrive met een heleboel nieuwe paadjes en weggetjes overal doorheen. Langs de rivier in een rotswand zagen we nog een hele groep wever vogeltjes, die hun nestjes in gaten in de rots hadden. Heel mooi je afzag een hele groep groen/blauwe vogeltjes aan de wand hangen met allemaal kleine nestjes tussendoor. De tussenstop was ook langs de rivier, we werden getrakteerd op een heerlijk koud biertje en vervolgden onze tocht in het donker. Ook vanavond kwamen we weer een hyena tegen, het zijn eigenlijk best interessante beesten. Wat we ook zagen was een hele zeldzame uil, namelijk de pel's fishing owl. Het was heel jammer dat we ook vandaag geen luipaarden hadden gezien, maar de gamedrive was het echt wel waard! We kropen op tijd ons bedje in, de bus terug naar het ziekenhuis gaat namelijk alleen maar om 3 uur in de ochtend. Om 2:15u ging de wekker en om 2:30u stond de taxi voor ons klaar. We liepen richting de taxi en hoorden ergens om ons heen iets bewegen. Haha het was een grazend nijlpaard! Op weg naar de bus kwamen we nog een hyena regen, echt bizar ze komen dus ook gewoon buiten het national park voor. Om kwart voor 3 stapten we de stinkende bus in. Man wat was die lucht heftig, het rook naar de afdeling in het zieke huis. Lees een benauwde mengeling van urine en andere rare luchtjes in de bus, alle ramen dicht, kortom heerlijk hier zitten we de komende 4 uur nog in... Het was niet druk in de bus dus we hadden allebei 3 stoelen voor onszelf. Eerst maar even het raam open, happen naar frisse lucht. Die lucht zot trouwens gewoon in die stoelen, echt niet normaal. Het komt denk ik ook doordat mensen allemaal boodschappen meenemen in de bus en de kindjes dragen hier geen luier dus niet alles wordt opgevangen... Gelukkig was ik zo moe dat ik in slaap viel en het grootste deel van de rit niet bewust meekreeg. Thuis heb ik alle kleren die ik aanhad meteen in de was gegooid, de lucht die daar vanaf kwam heel bijzonder.
Het derde weekend bleven we weer een beetje in de buurt. Op zaterdagochtend weer het dorpje in op zoek naar leuke doeken en wat boodschappen. De hele markt afgestruind en alle winkeltjes, ja je blijft toch steeds weer hele leuke tegenkomen!! Toch nog maar weer een jurkje laten maken en een tas kijken of die net zo leuk worden als de rok en jurk die ik al heb laten maken. 'S middags hebben we lekker buiten gezeten en nog een rondje gewandeld, de andere kant op zodat we in ieder geval de omgeving een beetje kennen voor we weg gaan. In de avond gingen we in het dorp uit eten met iedereen die er dat weekend was, nog voor de verjaardag van Chris (een van de artsen). Een vrouw uit Mozambique runt het restaurantje en ze had heerlijk gekookt. Een buffet met vooral een heleboel verschillende soorten groenten, ovengerechten, nshima en andere lekkere gefrituurde hapjes. Het was hartstikke gezellig en de tijd vloog voorbij. Met 3 wijntjes ben je hier ook al snel een beetje aangeschoten hoor, met dat warme weer en je bent toch wel sneller moe in de avond. Op zondag wilden we nog even lekker zwemmen in Chipata, het weer werkte alleen niet helemaal mee. Het kwam echt met bakken uit de lucht, onweer waar je naar van werd en heel veel wind. We zijn wel naar het Protea hotel gegaan voor een lekkere lunch en voor de WiFi maar een frisse duik hadden we niet meer nodig!!!

Ik zal jullie niet langer bezig houden met al m'n verhalen, het is wel weer even genoeg geweest ;) ik hoop dat jullie het wel leuk vonden en dat jullie een beetje een idee hebben hoe mijn leven hier is. Ik mis Nederland eigenlijk helemaal niet, het voelt hier al wel als thuis. Je pakt alles zo snel op. Wat ik wel mis zijn bruin brood en lekker veel verschillende soorten groenten, maar als day het ergste is... Jullie mogen ook altijd een berichtje of email sturen met verhalen uit Nederland hoor, dat vind ik ook leuk om te lezen!!

Een heel fijn paasweekend en tot de volgende keer!
Liefs en een dikke knuffel